W Polscy czy poza jej granicami, w Łomży, w Sulistrowicach, na Syberii czy na Śląsku Cieszyńskim, 78 lat temu ludzi dotknęła ogromna tragedia wojny. Wspomnienia, pamiętniki, powieści historyczne czy wątki wojenne bardzo często pojawiają się w literaturze współczesnej.
Książka Danuty Chlupovej „Blizna”, która ukaże się na rynku 25 października dotyczy tragedii, która wydarzyła się w Żywocicach na Śląsku Cieszyńskim w 1944 roku.
Katarzyna otrzymuje ofertę półrocznego wyjazdu do Ostrawy, aby otworzyć i rozkręcić zagraniczną filię firmy. Dla czterdziestolatki z rodziną, ułożonym życiem i wyrobionymi nawykami taka misja wydaje się poważną wyprawą. Przyjmuje jednak propozycję i już trzy tygodnie później zjawia się w czeskim hotelu. Od miejscowego studenta historii, którego zatrudnia jako tłumacza, przypadkiem dowiaduje się o tragedii pobliskiej wioski. To właśnie w Żywocicach, w 1944 roku, hitlerowcy w odwecie za atak partyzantów na gestapowców rozstrzelali 36 Polaków. Katarzyna ma powody, by sądzić, że ta historia ma związek z młodością jej 91-letniej teściowej. Rozpoczyna prywatne śledztwo.
Wojna łączy się z traumą oraz zagubieniem. Bohaterka „Żyjemy jeno w snach o sobie” Beaty Bużan po wojnie postanowiła wymyślić sobie tożsamość, która pozwoli jej zrzucić brzemię nieślubnego dziecka z małej wsi. Jej życie powoli staje się mistyfikacją. Nawet najbliżsi nie wiedzą, co jest prawdą, co pozorem, a co kłamstwem. Helena wcale nie czuje się dobrze ze swoimi tajemnicami, ale wie jedno: pragnie umrzeć jako ktoś lepszy.
Wojenne czasy skrywają wiele tajemnic, które Magdalena Knedler w „Dziewczynie z daleka” postanowiła odkryć. Kim jest Anglik Artur Adams przybyły do domu prawie stuletniej Nataszy Silsterwitz? Skąd ma kopertę wypełnioną starymi fotografiami i srebrną piersiówkę? Kobieta ma pewność, że ten mężczyzna przynajmniej w części zna jej dramatyczną przeszłość. Przeszłość, o której nie powiedziała nikomu – nawet najbliższej rodzinie. Adams z determinacją dąży do rozmowy z nestorką, a ona wie, że nie będzie w stanie przed nim uciec. U schyłku życia postanawia wyjawić prawdę o sobie. Przed Arturem, ale i przed własną wnuczką roztacza opowieść o na przedwojennej Wileńszczyźnie i skutej lodem Syberii.
Wojna to dylematy moralne, które targały nie tylko żołnierzami, ale i zwykłymi ludźmi. „Zamordować dziecko” Violetty Domagały przedstawia jeden z takich problemów. W nazistowskim obozie dla kobiet Gisela – Żydówka, na której naziści wykonują eksperymenty – rodzi dziecko. Daniela, jedna z pielęgniarek, zachęca ją do zamordowania maleństwa, by uniknęło nieludzkich badań. Czy w innych okolicznościach, gdyby nie było wojny matka musiałby zastanawiać się czy zamordować swoje dziecko?
„Meandry losu” Niwena ukazują wojnę w konkretnym miejscu, w Łomży. Mieszkańcy miasta i jego okolic z niepokojem przyjmują informację o wybuchu międzynarodowego konfliktu. Jedenastego września, po kilku dniach walk nad Narwią, hitlerowcy zajmują Łomżę, by wkrótce oddać ją Sowietom. Nowe władze szybko wprowadzają swoje porządki. W ten sposób historia wkracza w życie wszystkich członków wielokulturowej, w większości polsko-żydowskiej społeczności. Weryfikuje ich plany – te najbliższe, i te dalsze.
Rzeczywistość wojny jest jeszcze bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać. Prosty podział na dobrych i złych zaciera się w zderzeniu z konkretnymi historiami. Nawet działacz NKWD może się okazać bardziej prawy od kogoś bliskiego, na kim polegaliśmy bez zastrzeżeń. Książka „Wagonem towarowym do wolności” to oparta na faktach historia, która traktuje o czasie powstania w getcie, powstania warszawskiego, ostatnich dniach wojny i ucieczki z komunistycznej Polski Katarzyny i jej bliskich. Obok relacji z akcji wojennych czy narad politycznych przeważają te ukazujące, co dzieje się w domach, prezentując świat wojny od strony cywilów niezaangażowanych w działania.
